ڳاھ
ڳاھ (Gaah)، سنڌ ۾ ڳاھون قديم زماني کان ڀٽ، ڀان ۽ چارڻ ڳائي وڄائي پيش ڪندا هئا. سومرن ۽ سمن جي دَور ۾ شاعريءَ جي ھي صنف عروج تي پھتل هئي. ”ڳاھ“ ھڪ قسم جو واقعاتي يا بياني بيت آھي. ڀانئجي ٿو تہ ھن لفظ جو بنياد ”ڳائڻ“ آھي ۽ ڳائڻ مان ئي ”ڳاءِ“ بڻيو آھي ۽ ان مان ”ڳاھ“ ٿيو آھي. سٽاءَ جي لحاظ کان ”ڳاھ“ منظوم مصرعون آھن، جن مان اڪثر ڏوهيڙي جي شڪل ۾ آھن، البته ڪن ڳاهن ۾ ٻن مصرعن کان پوءِ وراڻيءَ طور ھڪ ننڍي تڪ بہ پويان بيهاريل آھي. مضمون جي لحاظ کان ان ۾ قصي جي خاص موقعن جو ذڪر ھوندو آھي. ان ڏس ۾ ڏمڻ سوناري جي قصي مان ھڪ ڳاھ نموني طور ھيٺ ڏجي ٿي: اڪ نہ ڪجي ڏندڙو، سپ نہ کائجي ماھ، ات نہ لائجي نينهڙو، جت ٿئي جيءَ وڻاھ، تن سونارن سان الا، مون من موهيو وي