سنڌي ٻوليءَ ۾ شاعريءَ جو منفرد ۽ سھڻو پليٽفارم
باک - ھِي اُونده ڪيسين رھڻي آ؟ ڪا باک نيٺ تہ ڦُٽڻِي آ
شاعري ھڪ لطيف فَن آھي، جيڪو انسان جي بنھ شروعاتي دور جي جمالياتي عمل سان گڏوگڏ آڳاٽو تخليقي عمل بہ رھيو آھي. شاعري ھڪ اھڙي ڏات آھي جنھن کي ڏانءُ جي مدد سان اظھاري سگهجي ٿو. شاعريءَ کي ھنديءَ ۽ سنڌيءَ ۾ ڪويتا پڻ چيو ويندو آھي. جڳ مشھور شاعر وليم ورڊس ورٿ مطابق ’شاعري اندر جي اُڌمن جو بي ساختہ اظھار آھي‘. شاعري جيڪڏھن رِڌم سان پڙھي وڃي تہ ٻُڌندڙ سُرور محسوس ڪندا آھن.
سنڌي ٻوليءَ ۾ شاعريءَ جي تاريخ بہ تمام گهڻي پراڻي آھي، عرب دور کان اڳ بہ سنڌ ۾ شعر چيا ويندا ھئا.. قديم شاعريءَ ۾ دوھو، بيت، وائي، ڪافي ڏوھيڙو، مرثيہ ۽ اشلوڪ وغيرہ شامل آھن..
سنڌي شاعريءَ کي سھيڙڻ لاءِ انفرادي طور تي مختلف ڪتابَ ۽ رسالا ڇپجندا رھن ٿا، جيڪي ورھين پڄاڻان بہ ادارتي لائبريرين ۾ يا ماڻهن جي ذاتي لائبريرين ۾ محفوظ ھوندا. اسان وٽ شاھ عبداللطيف ڀٽائي کان ويندي، استاد بخاري، شيخ اياز، جانڻ چن، سچل سرمست ۽ ٻين کوڙ شاعرن جي شاعري، ڪٻٽن ۽ لائبريرين ۾ ڪتابن جي صورت ۾ تہ موجود آھي پر اُھا شاعري ڊجيٽل دور جي گهُرجن مطابق ڪِٿي بہ سھيڙيل نظر نٿي اچي. جديد دور ۾ سنڌي شاعريءَ لاءِ اھڙي پليٽفارم جي ضرورت محسوس ڪندي ”باک“ نالي سان ھِي ويب پورٽل شاعريءَ جي عالمي ڏينھن تي (21 مارچ 2024) ۾ منظرِ عام تي آندو پيو وڃي.
باک، شاعريءَ جي ھڪ قديم دور کان جديد ۽ ٽيڪنالاجيءَ واري دور ڏانھن ھڪ سفر آھي. ھِن پورٽل ۾ جديد توڙي قديم شاعريءَ کي سھيڙي ھڪ ئي ھنڌ سھڻي نموني رکيو ويو آھي. باک جو ھِي شروعاتي شمارو (beta version) آھي، جنھن جي پروگرامنگ ۽ ڊيٽا تي ڪم ھلندڙ آھي، بنيادي طور تي ھِن ورزن ۾ ڪجهہ مشھور شاعرن جي شاعري، سنڌي ۽ رومن رسم الخط ۾ شامل ڪئي وئي آھي.
باک جي شروعات:
باک جي شروعات 2020ع ۾ ٻِن سافٽويئر انجنيئرن ’ڪامران واحد جمالي‘ ۽ ’عبيد ٿھيم‘ ڪئي. جنھن جو پھريون خاڪو (ويب پورٽل) ڪوڊگنيٽر نالي سان ھڪ فريمورڪ تي جوڙيو ويو.. جيڪو سال 2023ع ۾ اپگريڊ ڪندي لاراويل تي آندو ويو. باک جو شروعاتي پورٽل ڪامران واحد جمالي جي يونيورسٽيءَ جو فائنل يئر پروجيڪٽ پڻ ھو، جنھن ۾ صرف عريبڪ-پرسو لپيءَ ۾ ئي شاعري شامل ھُئي. ان کان پوءِ اپگريڊ ڪندي ھِن کي ٻن لپين (رومن ۽ عريبڪ پرسو يعني موجودہ سنڌي لپي) ۾ ٺاھيو ويو آھي.
ھن ويب پورٽل ۾ توھان نہ صرف شاعري پڙھي سگهو ٿا، پر باک ۾ موجود شاعرن ۽ انھن جي شاعريءَ کي پسنديدہ لسٽ ۾ شامل ڪري سگهو ٿا تہ جيئن مستقبل ۾ اھي شيون توھان جي اڪائونٽ ۾ محفوظ رھن. ان کان علاوہ ڪنھن بہ غزل، وائي، نظم يا ٻي صنف تي پنھنجي راءِ (comment) شامل ڪري سگهو ٿا. ’باک ويب پورٽل‘ ۾ وقت بوقت نواڻ آندي ويندي ۽ توھان جا رايا اسان لاءِ تمام گهڻا فائديمند ثابت ٿيندا.
عزم
ڊجيٽل دور ۾ سنڌي ادب ۽ شاعريءَ کي نوان دڳ لائڻ جو عزم رکون ٿا. اسان جي ڪوشش ھوندي تہ جڙتو ڏاھپ (آرٽيفيشل انٽيليجنس) ذريعي سنڌي شاعريءَ لاءِ مشين لرننگ ماڊلس ٺاھجن.