وائي
وائيءَ جي لغوي معنيٰ آهي ”ڳالھ ٻولھ“، ”وائي“، “واڪو”، “پُڪار”، “سَڏُ” ”گفتگو“. شاعريءَ جي اصطلاح ۾ ”وائي” ڪلام/سخن کي چئبو آهي.
وائي، سنڌي شاعريءَ جي اهم صنف آهي، جنھن ۾ عشق محبت ۽ وحدت جو ذڪر ڪيل هوندو آهي، وائيءَ جي پهرين بند کي ”ٿلهہ“ چئبو آهي. ٿلهہ کان سواءِ باقي مصرعون (سٽون) الڳ الڳ ٿين ٿيون، جن جو قافيو آخر ۾ اچي ٿو،
بناوت جي لحاظ کان وائي هيڪوڻي، ڏيڍوڻي ۽ ٻيڻي پڻ ٿيندي آهي، جنھن جو وزن ڇندوديا تي رکيل هوندو آهي. وائيءَ جو عام طرح مؤجد شاھ لطيف کي چيو ويندو آهي. پر وائي جي صنف ”صدا“ جي عنوان سان شاھ عنايت رضوي وٽ ملي ٿي ۽ ان کان اڳ دادو ديال جون بہ ٻہ ٽي وايون ملن ٿيون.
وائي، اصل ۾ ’واڻي‘ يا ’ٻاڻيءَ‘ جي بگڙيل صورت آهي. وائي جو بنيادي موضوع وڇوڙو آهي پر جديد شاعرن وائي جي موضوع ۾ وسعت آندي ۽ ٻيا موضوع بہ شامل ڪيا. وائي موسيقي جي لحاظ کان مٿانھن سُرن ۾ ڳائبي آهي.